Werkzaamheden Het Perron: van start tot afronding

Werkzaamheden Het Perron: van start tot afronding
In maart 2014 heeft Plaatselijk Belang Valthe de handschoen opgepakt om een inventarisatie van het landschap in en om Valthe te maken vanuit het perspectief van haar bewoners. Hiervoor is de werkgroep “Karakteristiek Groen Valthe” opgezet. De werkgroep werd ondersteund door Landschapsbeheer Drenthe, de BOKD en de Gemeente Borger-Odoorn in het kader van het provinciale project Drents Groen.
Deel dit bericht
Facebook
Twitter
LinkedIn
WhatsApp
Telegram
Inhoud

De werkgroep heeft met een aantal bewoners een uitgebreide en integrale inventarisatie gemaakt van het landschap door in het veld waar te nemen zonder oordeel en deze punten vervolgens te waarderen. De conclusie was dat het Landschap in en om Valthe als positief gewaardeerd wordt. Om dit in stand te houden zijn een aantal actiepunten voor de versterking van het mooie landschap van Valthe geïdentificeerd. Actiepunten die op een bewonersavond zijn gepresenteerd en omarmd door de bewoners en door het bestuur van de Gemeente Borger Odoorn.

Een van de actiepunten was de lage waardering van de Oostelijke entree van Valthe dat bestaat uit het dorpsplein ’t Perron en de uit het landschap verdwenen Valtherschans.

Drie  avonden met bewoners hebben bij elkaar gezeten voor de planvorming en de invulling hiervan. Dit heeft geleid tot een ontwerp voor ’t Perron dat is uitgewerkt door een landschapsarchitect van het Buro Schöne. (zie ook het Plan van aanpak).

Dit ontwerp is gebaseerd op een viertal uitgangspunten die door de deelnemers zijn geformuleerd:

  1. Meer eenheid op het plein
  2. Meer groen en minder stenen, waaronder plantenbakken
  3. Terugbrengen van de station sfeer
  4. Concentreren van straatmeubilair, met name de informatieborden.

Plaatselijk belang Valthe heeft het initiatief genomen om dit plan verder uit te werken en te realiseren in het kader van het 800-jarig bestaan van het dorp. Hiervoor is een nieuwe werkgroep opgezet, die met steun van de BOKD en de Gemeente Borger-Odoorn dit projectplan heeft uitgewerkt.

Een perron is een vertrekpunt van waaruit reizigers op pad gaan. We nodigen u van harte uit om met ons op reis te gaan vanaf het dorpsplein ’t Perron.

Achtergrond en context (lokaal en regionaal belang)

Valthe (gemeente Borger Odoorn is een esdorp met bijna 1250 inwoners dat aan de rand van de Hondsrug is gesitueerd. De geschiedenis van Valthe gaat duizenden jaren terug. De grafheuvels, hunebedden en de celtic fields zijn de tekenen van de bewoning in de oude tijden. De geschreven historie gaat terug tot 1217, dit is voor Plaatselijk belang Valthe dé aanleiding om in 2017 uitgebreid stil te staan bij het 800-jarig bestaan van het dorp. De plannen om het dorpsplein ’t Perron op te knappen maken deel uit van dit jubileum.

De effecten van het heringerichte Dorpsplein ‘t Perron

Het doel van het project is:

Het creëren van een levendig en aantrekkelijk dorpsplein ’t Perron met een regionale uitstraling voor bewoners en bezoekers van Valthe.

De impact van alleen al het verlevendigen van het dorpsplein met in de slipstream het terugbrengen van de Valtherschans dragen op twee manieren bij aan de leefbaarheid van Valthe:

  • Het versterken van de trots en de identiteit van het dorp en haar bewoners, met een positieve invloed op de saamhorigheid, de lokale samenwerking en de cohesie in het dorp.
  • Het versterken van het imago en de uitstraling van het dorp in de omgeving, een trekpleister voor bezoekers aan de regio door dagrecreatie en nationaal door verblijfsrecreatie en daarmee de lokale economie.

Een derde effect van dit project is veranderende samenwerking tussen de bewoners van Valthe en de gemeente Borger-Odoorn. Het project is een initiatief van bewoners waarbinnen de overheid participeert in plaats van andersom. De uitwerking van het project is dan ook een vorm van co-creatie. De gemeente Borger-Odoorn is ambtelijk en bestuurlijk bij dit proces betrokken geweest en omarmd het initiatief vanuit de bewoners van Valthe. De uitwerking en de uitvoering van de plannen is  in de vorm van een publiek-private samenwerking.

Dat ’t Perron leeft onder de bewoners van Valthe komt duidelijk naar voren uit de probleemidentificatie (Karakteristiek Groen Valthe/Drents Groen) en het daaropvolgende planvormingsproces. Vanuit de waarnemingen in het landschap in en om Valthe is de het versterken van de Oostelijke Entree door de werkgroep en een groep bewoners als een prioriteit naar voren gekomen.

In het daarop volgende planvormingsproces is op 3 avonden met gemiddeld 25 deelnemers het ontwerp voor ’t Perron gezamenlijk uitgewerkt. De resultaten van het proces zijn op de website Valthe.nl met de overige inwoners gedeeld. Voor de uitvoering van de plannen hebben de bewoners aangegeven mee te willen werken in de realisatie, het onderhoud en de realisatie van activiteiten.

Volgens de deelnemers is de maatschappelijke waarde van de herinrichting het versterken van de sociale samenhang en ontmoeting tussen de bewoners. De lokale horeca kan hier een rol in spelen door het versterken van de functie als dorpscafé, een bruisend broeinest van ontmoeting en het maken van plannen voor het gebruik.

Dat de plannen voor het ’t Perron niet op zich  zelf staan, blijkt ook uit de inspanningen van Plaatselijk Belang Valthe in het uitwerken van een viertal wandelroutes rondom het dorp, met als startpunt ’t Perron en de activiteiten die reeds plaats vinden op het plein. De door een bewoner geschreven sfeerimpressie over de activiteiten rondom kerst in 2015 geeft een goed beeld van de mogelijkheden van het gebruik van ’t Perron.

Kerst 2015, een sfeerimpressie

Stichting Dorpsvermaak Valthe organiseerde op zondag 20 december in de middag een kerstevenement. Er stonden twee grote partytenten met biertafels, bij de kerstboom, in een haakse hoek, er waren een tiental vrijwilligers, er was erwtensoep, glühwein en chocolademelk met slagroom, er gingen hapjes rond (kaas en droge worst) en er waren voor de kinderen marshmellows om te roosteren op de houtvuurtjes. Het blaasorkest SDG Juliana uit Nieuw Weerdinge  verzorgde de muzikale omlijsting. De kerstman was in eigen persoon aanwezig. Geschat wordt dat er op zijn minst zo’n 175 personen waren. Echt jong en oud. De sfeer was ontspannen. Vandaag was een vrijwilliger met een bladblazer bezig om het plein schoon te blazen. Vooral blad en zand van de WMD, bijna geen rommel van het evenement.

Reeds op dit moment wordt al gedacht aan het uitbreiden van het  gebruik:

  • Zomerprogramma met akoestische muziek
  • Winterprogramma met een kunstijsbaan
  • Dorpsontbijt
  • Eetmarkt met lokale streekproducten
  • Activiteiten rondom de te ontwikkelen Valtherschans
  • Gebruik van de wandelroutes waarlangs Valthe ontdekt kan worden door bewoners en bezoekers.

Uit de eerste fase van het project is eveneens naar voren gekomen dat Valthe heeft als dorp veel te bieden voor recreanten en toeristen die Drenthe willen ontdekken,:

  • “De archeologische parel van Drenthe” (Theo Spek, 2014):

Met de karakteristieke  hunebedden, grafheuvels en de Celtic fields,

  • Cultuurhistorie, “Valthe is het Geopark in het klein” (Harrie Wolters, Geopark de Hondsrug):

Oud Valthe met zijn karakteristieke boerderijen en open ruimtes, de Valtherschans, de veenontginning, het onderduikershol, het stationsgebied met kenmerkende panden als het stationsgebouw en Hotel Valthe.  Karakteristieken die uitgebreid gedocumenteerd zijn in de werken van Theo Spek en het boek over het onderduikershol. Voor het 800 jarig bestaan van Valthe wordt gewerkt aan een boek over de historie van het dorp.

  • Natuur en Landschap

Valthe heeft een uniek landschap met een Bosrijke omgeving rondom de nog goed leesbare en herkenbare essen,  de unieke knoflookpad (Valthe is de enige plek in Drenthe waar deze pad nog voorkomt),  het beekdal de Kampervenen, de vlintweg en de brinken in het dorp, de oorsprong van de rivier de Hunze.

  • Voorzieningen, de lokale horeca met twee restaurants, twee hotels, een groepsaccommodatie en minstens vijf particuliere B&B’s; twee  bakkers, een winkel en de goede bereikbaarheid met openbaar en particulier vervoer.

De kansen voor verblijfsrecreatie blijkt ook uit het sterk toegenomen aanbod van B&B in Valthe en de directe omgeving. De plannen om de Valtherschans fysiek en virtueel weer terug te brengen in het landschap draagt bij aan de aantrekkelijkheid van ’t Perron voor verblijfsrecreatie.  Er wordt gewerkt aan een voorstel om de Valtherschans te laten herbeleven in de vorm van een digitale game. Dit kan de aanleiding zijn voor een bezoek aan het dorp.

Het heringerichte dorpsplein ‘t Perron vormt de uitvalbasis om al deze kenmerken integraal op de kaart te zetten en als visitekaartje te gebruiken voor het dorp. Bezoekers aan het dorp worden bereikt door een georganiseerde communicatiecampagne.

Anderzijds is het effect dat een aantal activiteiten ook meer toeristen trekt en samen met de verbetering van de fysieke kwaliteit van ’t Perron bij zal dragen aan een versterking van het imago van het dorp Valthe in de omgeving. De lokale horeca en andere ondernemers zullen baat hebben bij de uitstraling van ’t Perron, door de toename van de verblijfsrecreatie.

De functie van ’t Perron als knooppunt voor fietsers en wandelaars wordt verder versterkt door een betere informatievoorziening rondom het “station” en door het beschikbaar stellen van digitale en  geschreven informatie. De op het plein aanwezige Horeca kan een belangrijke rol spelen als gastheer/gastvrouw en een netwerk van gidsen voor de bezoekers van Valthe, door het dorp actief op de kaart te zetten bij de bezoekers.

Hiermee krijgt het Dorpsplein ’t Perron een functie als startpunt voor het ontdekken van het dorp Valthe en de omgeving, waarbij de statements als Archeologische Parel van Drenthe of Geopark de Hondsrug in het klein bevestigd worden.

Relatie met de Lokale Ontwikkeling Strategie van Leader

De plannen voor de herinrichting van ’t Perron zijn een resultante van een zogenoemd bottom-up proces vanuit de bewoners, de energie van onderop. Bewoners, ondernemers en de overheid geven samen vorm aan de plannen, waarbij een nieuw evenwicht ontstaat in de relatie tussen bewoners en overheid, een gedeelde verantwoordelijkheid. Er is bewust gekozen voor een aanpak die voorbij gaat aan enkel de fysieke inrichting van de openbare ruimte, het functionele gebruik en aanpalende kansen door bewoners en ondernemers vormen  de uiteindelijke  ambitie van Plaatselijk Belang Valthe: het is meer dan alleen stenen en een mooi plein!

Deze uitgangspunten sluiten ons inziens aan bij de lokale ontwikkelingsstrategie Zuid-Oost Drenthe (LEADER).  De plannen voor het levendige Dorpsplein ’t Perron maken deel uit van 3 van de 5 speerpunten van deze strategie:

  1. Versterken van lokale samenwerking
  2. Versterken van de toeristische sector
  3. Verbeteren van de woon- en leefomgeving

Plan van aanpak

Doel: creëren van een levendig en aantrekkelijk dorpsplein ’t Perron met een regionale uitstraling voor bewoners en bezoekers van Valthe.

De herinrichting van ’t Perron is de vrucht van de publiek-private samenwerking tussen de bewoners en ondernemers van Valthe en de gemeente Borger-Odoorn. Het initiatief voor de herinrichting van deze openbare ruimte is opgepakt door de bewoners en ondernemers van Valthe. De uitvoering van de werkzaamheden is een verantwoordelijkheid van de bewoners en hun organisaties met een grote betrokkenheid van de gemeente. Een mooi voorbeeld van co-creatie in de praktijk.

Deze aanpak heeft twee voordelen:

  1. Een grotere betrokkenheid van de bewoners bij het beheer van de publieke ruimte en
  2. Kosteneffectiviteit: door de zelfwerkzaamheid van de bewoners kan de herinrichting van het plein bijna 50% goedkoper uitgevoerd worden.

De realisatie van het doel is in een viertal stappen te omschrijven, waarbij de rollen tussen bewoners en gemeente duidelijk gedefinieerd zijn:

  1. De planvorming voor de herinrichting, waarbij de bewoners de lead hebben en de gemeente een volgend en faciliterende rol heeft.
  2. Bij de uitvoering van het plan heeft Plaatselijk Belang Valthe de regie, die voor dit doel een bouwteam samenstelt, met ondersteuning van de BOKD en de Gemeente.
  3. De borging van het onderhoud en gebruik. De gemeente heeft de lead bij het onderhoud van het heringerichte plein en bewoners dragen naar mogelijkheden bij aan het schoonhouden van het plein. Bewoners, vertegenwoordigd door Plaatselijk Belang Valthe nemen het initiatief in het gebruik van het plein binnen de wettelijke kaders van de gemeente.
  4. Feestelijke opening van het plein als start voor de nieuwe trots van het dorp. De bewoners/Plaatselijk belang organiseren het feest in overleg met de gemeente.

Doel van het project:

creëren van een levendig en aantrekkelijk dorpsplein ’t Perron met een regionale uitstraling voor bewoners en bezoekers van Valthe.

Proejctonderdelen:

  1. Algemeen

Projectonderdeel 1 (WP1) projectmanagement

Het management van het project “Dorsplein ’t Perron, Valthe” wordt gevormd door Plaatselijk Belang Valthe en het Bouwteam. Plaatselijk Belang Valthe garandeert de projectadministratie, inclusief de financiën en de rapportage, alsmede de afstemming met de gemeente. Het bouwteam is verantwoordelijk voor de organisatie van de werkzaamheden, bestaande uit:

  • Werkvoorbereiding- en planning
  • Bewaking van de voortgang
  • Aansturing van de vrijwillige inzet van de bewoners, inclusief urenadministratie
  • Aanschaf materiaal
  • Contracteren van lokale vaklieden en regionale aannemer.

Het bouwteam bestaat uit 3 bewoners uit Valthe met werkervaring in de bouw en de publieke ruimte. Zij stellen hun competenties en vaardigheden onbezoldigd beschikbaar voor het project.

Plaatselijk Belang Valthe en het bouwteam worden hierbij ondersteund door de BOKD in samenwerking met Büro Schöne, landschapsarchitect voor het bewaken van de uitgangspunten van het ontwerp van het dorpsplein ’t Perron.

Projectonderdeel 2 (WP2) communicatie en voorlichting

Om de betrokkenheid van de inwoners van Valthe te stimuleren is communicatie over de voortgang van het project essentieel. Plaatselijk Belang Valthe zorgt voor een regelmatige berichtgeving op de website Valthe.nl en de dorpskrant. Extra aandacht zal besteed worden aan het benaderen van bewoners voor de vrijwillige inzet op de werkdagen. Hiervoor wordt een communicatieplan uitgewerkt en gerealiseerd.

Het project wordt afgesloten met een feestelijke afsluiting voor alle bewoners uit Valthe. Dit is een belangrijk omslagpunt in de communicatie, de feitelijke herinrichting is afgerond en afspraken zijn gemaakt over gebruik en beheer en tegelijkertijd  is het begin van het daadwerkelijk gebruik van het plein. De bewoners worden hierover geïnformeerd en gestimuleerd om hier gebruik van te maken.

Projectonderdeel 3 (WP 3) Voorbereiding

Het project is van onderop ontstaan en uitgewerkt.  Bewoners zijn op een drietal avonden bezig geweest met de planvorming voor het project. Deze plannen zijn afgestemd met de eigenaar van het Plein, de gemeente Borger Odoorn. De investeringen van de bewoners zijn gekapitaliseerd in de begroting.

De BOKD is betrokken geweest bij de voorbereiding van het project: faciliteren van het planvormingsproces, het uitwerken van het projectvoorstel en fondsenwerving.

  1. Uitvoering van het project

Projectonderdeel 4 (WP4) Versterken van de groene Brinkachtige Ruimte

De reeds bestaande groene ruimte wordt uitgebreid en de bestaande plantenbakken worden verwijderd. Op deze brink is ook plaats gemaakt voor het planten van een gedenkboom voor de in 2015 gesloten basisschool de Bark. Rondom de gedenkboom wordt een bank geplaatst.

De stenen planten bakken worden verwijderd, evenals een deel van de bestrating. Deze ruimtes worden ingezaaid met gras en beplant met bomen. Aan de straatkant van de Brink worden stinzenplanten gepoot die de Brink kleurrijker maken.

Op strategische plekken worden zwerfkeien aangeschaft en geplaatst om het parkeren en het afsnijden van bochten te ontmoedigen.

De hiervoor benodigde activiteiten worden grotendeels  uitgevoerd door de vrijwillige inzet van bewoners, georganiseerd door de werkgroep ’t Perron/Plaatselijk Belang. De op het plein aanwezige horeca verzorgt de catering gedurende de werkzaamheden. De aanleg van de stoepranden zal worden georganiseerd met lokale stratenmakers aangestuurd door het bouwteam.

De BOKD in samenwerking met Büro Schöne ondersteunen de werkgroep bij de organisatie van de werkzaamheden en dragen zorg voor het waarborgen van de uitgangspunten van het plan.

De gemeente wordt regelmatig betrokken en  geïnformeerd over de voortgang van de werkzaamheden.

Activiteiten:

  1. Organisatie van 4 werkdagen met vrijwillige inzet van minimaal 15 bewoners

De werkzaamheden zijn het opruimen van plantenbakken, verwijderen van bestrating, het aanvullen van de grond, het inzaaien en planten van bomen.

  1. Aanschaffen van materialen: afsluitbanden, grond, graszaad, bomen en stinzenplanten
  2. Afsluiten van de Brink met afsluitbanden en bestrating rondom door lokale stratenmakers
  3. Planten van de gedenkboom met bankje van de basisschool
  4. Aanschaf en plaatsen van veldkeien
  5. Machinaal poten van de stinzenplanten (externe aannemer)

Planning:

De werkzaamheden voor deze fase zijn gepland voor de periode februari-maart 2017.

Betrokken partijen

  • Plaatselijk Belang
  • Bouwteam en bewoners
  • Lokale vaklieden en aannemers
  • BOKD/Büro Schöne
  • Gemeente Borger-Odoorn
  • Lokale Horeca

Projectonderdeel 5: Aanleg “Station”

De naam van het plein ’t Perron verwijst naar de spoorlijn die van  Zwolle  naar Stadskanaal heeft gelopen. Verwijzingen naar de spoorlijn zijn nog op het plein terug te vinden: de verwerking van de spoorlijn in de bestrating, het stootblok en het oude stationsgebouw dat nu in particulier bezit is.

In het ontwerp zijn de bushaltes zodanig geplaatst dat het de indruk geeft dat het een perron is, een ontmoetingsplek voor de wachtende passagiers. De beide “perrons” worden verbonden door originele spoorrails, die aangeschaft kunnen worden bij de STAR in Stadskanaal. Het plaatsen van de Andreaskruizen maakt de suggestie van het treinstation compleet. Bij de aanleg van de  “perrons”/bushaltes wordt rekening gehouden met de moeilijk ter been zijnde passagiers en bezoekers. De aanleg is afgestemd met de regels en de behoeften van de busmaatschappijen.

De station sfeer wordt versterkt door het kunstzinnig verbeelden van een trein op het gebouw van de schuttersvereniging. Dit werk wordt door een kunstenaar uitgevoerd.

Om ook in de avonduren gebruik te kunnen maken van ’t Perron is goede verlichting noodzakelijk, dat ook bijdraagt aan de gezelligheid en de sfeer van het plein. Er zijn een vijftal armaturen voorzien in het verlichtingsplan. De armaturen worden voorzien van LED verlichting, dat enerzijds bijdraagt aan het verminderen van de energielasten en  anderzijds bijdraagt aan een duurzaamheid van onze leefomgeving.

De BOKD in samenwerking met Büro Schöne ondersteunen de werkgroep bij de organisatie van de werkzaamheden en dragen zorg voor het waarborgen van de uitgangspunten van het plan. De gemeente wordt regelmatig betrokken en  geïnformeerd over de voortgang van de werkzaamheden.

Het digitaal uitgewerkte plan voor de kostenraming

Activiteiten:

  1. Het organiseren van 2 werkdagen met vrijwillige inzet van minimaal 15 bewoners

Werkzaamheden: verwijderen en opslaan van Klok, Abri, informatieborden etc. en het herplaatsen van de zelfde voorwerpen.

  1. Aanleggen van de bushalte door lokale stratenmakers
  2. Aanleggen van het spoor met de Andreaskruizen door een regionale aannemer
  3. Aanleggen van de verlichting door een gespecialiseerd bedrijf
  4. Het ontwerpen en produceren van een informatiebord over de NOLS spoorlijn
  5. Het maken van een muurschildering over het spoor door een kunstenaar
  6. Het aanschaffen en plaatsen van een zitbankje bij het station

Planning

De werkzaamheden worden uitgevoerd na de realisatie van de Brinkachtige Ruimte tussen April en Mei 2017.

Betrokken partijen:

  • Plaatselijk Belang Valthe
  • Bouwteam en bewoners
  • Lokale Horeca
  • Regionale aannemer
  • Elektriciteitsbedrijf
  • BOKD

Projectonderdeel 6 (WP3) Borging van het onderhoud en gebruik van het Dorpsplein

Om een fraai en levendig dorpsplein te realiseren, dat een visitekaartje voor de bezoekers is en een trots gevoel geeft bij de bewoners van Valthe is meer nodig dan enkel de aanleg van het plein: namelijk het gebruik en onderhoud van het plein en de aanwezige voorzieningen.

In samenspraak met de gemeente Borger-Odoorn wordt een meer jaren onderhoudsplan (MOP) gemaakt worden. Aan de hand van dit plan gaan Plaatselijk belang Valthe en de Gemeente gezamenlijk in publiek-private samenwerking invulling geven. Het onderhoudsplan zal rekening houden met de vrijwillige inzet van bewoners. Tijdens de bewonersvond van november 2015 heeft een aantal bewoners toegezegd hier een bijdrage in te willen leveren.

Het gebruik van het ’t Perron zal in eerste instantie georganiseerd worden door de huidige gebruikers, verenigingen en de lokale horeca. Om het gebruik van het plein te stimuleren zal Plaatselijk Belang Valthe in overleg met huidige en nieuwe gebruikers een activiteitenagenda samenstellen en bijhouden. Deze agenda wordt onder de aandacht gebracht van bewoners én bezoekers.

De  BOKD adviseert en ondersteunt Plaatselijk Belang bij het vastleggen van de afspraken over het onderhoud en de samenstelling van de activiteitenagenda.

De afspraken over het onderhoud en de activiteitenagenda worden gepresenteerd op de feestelijke opening van ’t Perron. Deze activiteit wordt georganiseerd door Plaatselijk Belang Valthe en wordt gecombineerd met het 800-jarig bestaan van het dorp.

Activiteiten:

  1. Uitwerken meer jaren onderhoudsplan (Gemeente Borger-Odoorn)
  2. Afspraken tussen PB Valthe en Gemeente over onderhoud zijn vastgelegd
  3. Overleggen met verenigingen en horeca over gebruik van het dorpsplein.
  4. Samenstellen van een activiteitenagenda voor ’t Perron
  5. Feestelijke opening voor bewoners en betrokkenen (zie ook communicatie)

Planning

Deze activiteiten vinden plaats tussen  augustus en december  2017. De feestelijke opening is gepland in de maand oktober 2017.

Betrokken partijen:

  • Gemeente Borger Odoorn
  • Plaatselijk Belang Valthe
  • Horeca
  • BOKD
Laat van je horen
0 0 stemmen
Article Rating
Abonneer
Laat het weten als er
guest
0 Comments
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
Ook interessant
oud dorp in Drenthe
Dorpsnieuws
Goede opkomst bij laatste woonavond

Er is veel te doen rondom wonen. Er zijn woningtekorten voor jongeren en ouderen. Volwassenen zoeken naar woningen om door te groeien. Gemeenten hebben een opdracht ten aanzien van het realiseren van woningen.

Lees verder »
Dorpsnieuws
Leer reanimeren

In een reanimatiecursus leer je reanimeren en een AED bedienen. Zo weet je wat je moet doen bij een hartstilstand en kun je levens redden. Meld je daarom snel aan voor een reanimatiecursus in jouw buurt!

Lees verder »
Zoeken